آیت‌الله شاه‌آبادی

برخی عشق را شجرۀ طیبۀ فطری و طوبای سرشتی انسان دانسته و مائدۀ پرفایده و موهبت رحمانی قلمداد می‌کنند و برخی بر اثر جهالت یا غفلت یا تجاهل و تغافل آن را نوعی بیماری و مرض می‌دانند؛ چنانکه علامۀ شهید مطهری می‌فرماید: «بعضی خودشان را با این کلمه خلاص کرده‌اند که این یک بیماری است و یا یک ناخوشی و یک مرض است.»
و برخی از ره‌یافتگان درگاه و بارگاه عشق، عشق را «امانت الهی» تفسیر می‌کنند که بر دوش انسان نهاده شده و کتاب تکوین و تشریع را شرح عشق و منشور محبت قلمداد و امثال علامه جوادی آملی، زیارت جامعه را مثنوی عشق و منشور ارادت توصیف می‌کنند. این رویکردها و قرائت‌های متفاوت و متهافت از عشق، معلول عللی مانند ظرفیت علمی و عملی انسان‌ها، پیچیدگی و متناقض‌نمایی یا پارادوکسیکال بودن عشق، ظهور و تجلیات عشق در مجالی و مجاری متکثر و تقسیمات گوناگون آن است، و شاید یکی از علل نیز تنزل دادن معنا و مقولۀ عشق از آسمان به زمین و رنگ شهوانی به آن دادن و از رایحۀ شهودی آن کاستن باشد. به هر حال در تفسیر جهان و انسان، اصالت از آنِ عشق است.

از پیشگامان معاصر فن نقشه‌برداری و علم جغرافیا در ایران. پدرانش اهل شمن آباد سبزوار و از خوانین طایفه بَغایری (بُغایری) خراسان بودند. کرمعلی خان، جد او، برای تحصیل به اصفهان رفت و همانجا اقامت کرد. پدر عبدالرزاق، ملا محمدحسن، نوادۀ دختری ملا محراب گیلانی، از عرفای قرن اخیر بود. مادرش دختر میرزا مهدی خان منشی (متوفی ح ۱۱۷۵ـ۱۱۸۰)، از خوانین کروَن اصفهان بود که در اصل از بحرین و بصره به ایران آمده بودند و در دربار نادرشاه (حک :۱۱۴۸ـ۱۱۶۰) و کریم خان زند (متوفی ۱۱۹۳) خدمت می‌کردند و نسبشان به حبیب بن مظاهر می‌رسید.[۱]

آقا ميرزا محمّدعلی شاه‌آبادی، تهرانی الاصل، جامع معقول و منقول بود. در فلسفه و عرفان شاگرد ميرزای جلوه[۱] و ميرزای اشكوری[۲] بوده است. در تهران به مقام مرجعيّت فتوا رسيد. در سال‌های اقامت مرحوم حاج شيخ عبدالكريم حائری در قم، سال‌ها به قم مهاجرت كرد و فضلا از محضرش كمال بهره را بردند. در عرفان، امتياز بی‌رقيبی داشت. بسياری از بزرگان حوزۀ قم از نظر معارف، دست‌پروردۀ اين مرد بزرگ بودند.

عمدۀ تحصيلات امام خمینی نزد آقای حاج شيخ عبدالكريم حائری يزدی بود. در همين حال، تحصيل امور معنوی و عرفانی را به طور جدّی شروع كردند و مرحوم آقا ميرزا محمّدعلی شاه‌آبادی، استادی امام را در عرفان به عهده داشت.

وقتي ما به درس «اَسفار» مرحوم آيت‌الله شاه‌آبادی می‌رفتيم،‌ امام را می‌ديديم كه از اطاق عقبی می‌آيد بيرون. مرحوم شاه‌آبادی به ايشان «فصوص» درس می‌داد، ولی مباحثۀ ما «اسفار» بود.

حضرت آيت‌الله‌العظمی آقای ميرزا محمّدعلی شاه‌آبادی، استاد معظّم ما، مردی فقيه و اصولی فيلسوف و عارف بودند. حقير در تهران در محضر ايشان تلمّذ داشتم. شروع درس ما رياض[۱] و فصول[۲]  بود.

محمدعلی بیدآبادی مشهور به شاه‌آبادی، فرزند محمدجواد بیدآبادی، عارف و مجتهد شیعی در سال ۱۲۹۲ق (۱۲۵۱ش) در محلهٔ حسین‌آباد اصفهان به دنیا آمد. وی به فیلسوف فطرت نیز شهره بود.

محمّدجواد، حسين، حسن، محمد، نورالله، روح‌الله، نصرالله، مهدی، عبدالله و عباس فرزندان پسر وی‌اند.