نگاهی اجمالی به پایان‌نامه‌های مرتبط با آیت‌الله‌العظمی شاه‌آبادی

در این بخش، پایان­‌نامه‌­هایی که پیرامون شخصیت و آرای علمی آیت‌الله شاه‌­آبادی تدوین گردیده، معرفی شده است. لازم به ذکر است که با توجه به گستردگی پژوهش‌های مرتبط در دانشگاه‌های مختلف و همچنین به روز نبودن پایگاه‌های اطلاعاتی، احتمال آن می‌­رود که پایان‌نامه‌های دیگری نیز درباره ایشان کار شده باشد.

۱. برهان اجماع عام نزد چالرز هاج و جی.اچ.جویس و مقایسه تطبیقی آن با برهان فطرت نزد آیت‌الله شاه‌آبادی

• رساله دکتری
• دانشگاه آزاد اسلامي - واحد علوم و تحقيقات
• پدیدآورنده: حمید شاه‌آبادی
• استاد راهنما: محمدرضا اسدی
• استاد مشاور: امیرعباس زمانی
• سال دفاع: ۱۳۹۴
• اشاره: در این رساله با بررسی براهین اجماع عام بر اثبات وجود خدا در فلسفه غرب، بر روی برهان هاج و جویس تأکید شده و پس از تقریر و تبیین، نقدهایی نیز بر آن وارد شده است. در ادامه با سیری در پیشینه مفهوم فطرت در اندیشه فیلسوفان مسلمان، ارکان و ابعاد اندیشه فطرت آیت‌الله شاه‌آبادی توضیح داده شده است. سپس برهان فطرت ایشان بر اثبات وجود خدا تقریر شده و نقدهای علمی بر آن نیز مطرح گردیده است.

۲. خاستگاه عرفان امام خمینی (ره)

• رساله دکتری
• پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی  
• نویسنده: محمود شیخ
• استاد راهنما: هادی وکیلی
• اساتید مشاور: محیی الدین قنبری؛ بیوک علیزاده 
• سال دفاع: ۱۳۹۱
• اشاره: این رساله به نحو تاریخی درباره اتصال رهبر کبیر انقلاب اسلامی (قدس سره) به طریقه‌‌ها و مکاتب عرفانی و معنوی شیعه بحث و محتوای آثار و آرای او را با طرق و مکاتب اصلی شیعه مقایسه می‌‌کند. ایشان  به واسطه استادانش از دو جریان عرفانی تشیع در دوران معاصر یعنی طریقه اخلاقیون نجف و مکتب تهران بهره برده است. اشتراکات فراوانی در کلیات میان روش سلوکی و آرای امام با مکتب اخلاقیون وجود دارد، اما این اشتراکات به گونه‌ای نیستند که بتوان از تأثر ایشان از اخلاقیون سخن گفت. در مقابل شباهت معناداری میان دو اثر اصلی عرفان نظری، یعنی «شرح دعای سحر» و «مصباح‌­الهدایه» با آثار آقا محمدرضا قمشه‌‌ای، استاد استادان مکتب عرفانی تهران، وجود دارد و همچنین ایشان در آرای سلوکی خود کاملاً از استادشان مرحوم شاه‌‌آبادی تأثیر پذیرفته است. البته در هر دو مورد مواجهه‌، خلاقانه بوده و آثار سلف، در محتوا، حجم و روش بحث توسعه داده شده است.

۳. سیری در سیره و آثار آیت‌الله‌العظمی محمدعلی شاه‌آبادی

• رساله دکتری
• دانشگاه آزاد اسلامی-واحد علوم و تحقیقات
• پدیدآورنده: علی یارحسینی
• استاد راهنما: علی شیخ الاسلامی
• استاد مشاور: غلامحسین دینانی
• سال دفاع: ۱۳۸۱
• اشاره: این رساله در هفت بخش تنظیم شده است: ۱) آشنایی با خاندان؛ ۲) سیری در ادوار هفت‌گانه زندگی آیت‌الله شاه‌آبادی؛ ۳) بررسی شخصیت ایشان از نظر محیط خانوادگی، اساتید، شاگردان؛ ۴) ویژگی‌های مبارزاتی؛ ۵) کتاب‌شناسی آثار؛ ۶) آموزه‌ها و دستورالعمل‌های اخلاقی‌عرفانی؛ ۷) نقش ایشان در پرورش روحی و معنوی رهبر کبیر انقلاب اسلامی (قدس سره).

۴. عرفان نظری در آثار مکتوب آیت‌الله شاه‌آبادی

• کارشناسی ارشد
• دانشگاه آزاد اسلامی-واحد کرج
• پدیدآورنده: سلام‌الله کاظم‌خانی
• استاد راهنما: منیرالسادات پورطولمی
• استاد مشاور: علی مهدی‌زاده
• سال دفاع: ۱۳۹۳

۵. عرفان از دیدگاه عرفای معاصر میرزا جواد آقا ملکی تبریزی (در اسرار الصلاة) و علامه شاه‌آبادی (در رشحات البحار)

•  کارشناسی ارشد
• دانشگاه سمنان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی
• نویسنده: فاطمه داغستانی
• استاد راهنما: عظیم حمزئیان 
•  استاد مشاور: قدرت الله خیاطیان 
• سال دفاع: ۱۳۹۲
• اشاره: سؤالات مهمی که در این تحقیق مطرح بوده است عبارتند از: ۱- این دو عارف در باب عرفان عملی چه مباحثی را در کتاب خود مطرح کرده‌اند؟ ۲- این دو عارف در باب عرفان نظری چه مباحثی را در کتاب خود مطرح کرده‌اند؟ ۳- اشتراکات و تفاوت‌هایی که این دو عارف در باب عرفان عملی و نظری دارند، چیست؟

۶. بررسی نقش جایگاه خداشناسی فطری از دیدگاه حکمت متعالیه

• کارشناسی ارشد
• دانشگاه زنجان- دانشکده ادبیات و علوم انسانی
• پدیدآورنده: زهرا ملایی
• استاد راهنما: مریم خوشدل روحانی
• استاد مشاور: عباس یزدانی
• سال دفاع: ۱۳۹۰
• اشاره: برخی حکمای حکمت متعالیه بر پایه ادراکات فطری و یا گرایش‌های فطری، برهان‌هایی بر اثبات وجود خداوند تبیین کرده‌اند. ملاصدرا خود با توجه به گرایش عشق به کمال‌طلبی و امید داشتن در شدائد این مسیر را پیموده است. علامه طباطبایی از طریق علم حضوری ممکنات و ربط وجودی‌شان و استناد به آیه میثاق و گرایش امید در سختی‌­ها، برهانی فطری را اقامه کرده است. آیت‌الله شاه‌آبادی نیز با ارائه برهان فطرت عشق به نظریه جدیدی در زمینه فطرت دست یافته است.

۷. معرفت فطری از دیدگاه شیخ اشراق، آیت‌الله شاه‌آبادی (ره) و امام خمینی (ره)

• کارشناسی ارشد
• دانشگاه قم-دانشکده الهیات و معارف اسلامی
• پدیدآورنده: مژگان فلاحی
• استاد راهنما: مهدیه السادات مستقیمی
• استاد مشاور: اقدس یزدی
• سال دفاع: ۱۳۹۱
• اشاره: از نظر شیخ اشراق معرفت فطری، معرفتی بدیهی، عمومی، یقینی و بی‌‌نیاز از استدلال است. از خصائص نظریه معرفت فطری در مکتب اشراق، این است که معرفت به محسوسات نیز، معرفتی فطری قلمداد می‌‌شود و تمامی معرفت‌‌های غیرفطری مبتنی بر معرفت فطری تلقی می‌‌شود. در دوران معاصر نظریه معرفت فطری آیت‌‌الله شاه‌‌آبادی (ره)، که به «فیلسوف فطرت» اشتهار یافته‌‌اند، نیز نقطه عطفی در نظریه‌‌پردازی پیرامون این مسئله محسوب می‌‌شود. برخی از شاخصه‌‌های مهم معرفت فطری از دیدگاه این اندیشمند عبارت است از: بدیهی بودن، عمومی بودن، تغییرناپذیری و خطاناپذیری. از جمله مصادیق معرفت فطری از نگاه ایشان: معرفت به خویشتن، معرفت به وجود خداوند و صفات او، معرفت به نبوت و ولایت و معرفت به معاد می‌‌باشد. آنچه که ایشان در این عرصه ارائه می‌‌نماید، نوآوری شگرفی است که نشان از توانمندی بالای این نوع معرفت و گستردگی مصادیق آن دارد. از نقاط برجستگی کار ایشان آن است که با بهره‌‌گیری از گرایش‌­های فطری و قاعده‌‌های عقلی، فطری بودن برخی از معارف را اثبات نموده‌‌اند.

۸. عوالم هستی و مسیر حرکت انسان در آن‌ها از منظر علامه طباطبایی و آیت‌الله شاه‌آبادی

• کارشناسی ارشد
• دانشگاه قم- دانشکده الهیات و معارف اسلامی
• پدیدآورند: محمد خادمی
• استاد راهنما: عسکر دیرباز
• استاد مشاور: احمد شاهرخی
• سال دفاع: ۱۳۹۲
• اشاره: این پایان‌نامه درصدد بررسی نقشه عوالم هستی و نسبت آن‌ها با یکدیگر و همچنین نسبت انسان با عوالم و مسیر حرکت او در این مقیاس، بر اساس آرای علامه طباطبایی و آیت‌الله شاه‌آبادی است. علامه طباطبایی براساس قوس نزول و صعود انسان را از عالم مجردات دانسته که از عالم مثال گذشته و در عالم مادی ساکن شده و پس از این طی حرکت جوهری در قوس صعود همین عوالم را-در عین پیمودن عالم برزخ و قیامت -به سمت بالا می‌رود. اما آیت‌الله شاه‌آبادی پس از طرح قوس نزول، درمورد قوس صعود قائل به طی کردن زمین‌های هفتگانه و پس از آن، آسمان‌های (بواطن) هفتگانه می‌‌باشند، که این حرکت تشکیکی یا اشتدادی است.

۹. سازگاری درونی و بیرونی اعتقاد به رجعت در فلسفه اسلامی

• کارشناسی ارشد
• دانشگاه امام صادق علیه السلام- دانشکده الهیات و معارف اسلامی
• پدیدآورند: محمد احمدی زاده
• استاد راهنما: سید حسن سعادت مصطفوی
• استاد مشاور: محمد کاظم فرقانی
• سال دفاع: ۱۳۹۱
• اشاره: اندکی از زعمای متأخر شیعه این مسئله را از لحاظ فلسفی و عقلی بررسی کرده‌ و تلاش کرده‌‌اند تبیین و تصویری عقلانی از رجعت ارائه دهند. اما این تصاویر چه میزان با مبانی فلسفی ایشان سازگار است؟ از سوی دیگر این تصاویر چه میزان با رجعت برآمده از نصوص دینی سازگار است؟ سید ابوالحسن رفیعی قزوینی بر آن بوده تا هم تصویری عقلانی از رجعت صالحان ارائه نماید و هم رجعت مورد اعتقاد شیعه را باوری ضروری بنمایاند. فیض کاشانی و مرحوم شاه‌آبادی در تفسیر خود از رجعت مردگان، رجعت را به بدن برزخی و مثالی تصویر می‌‌کنند. مولی علی نوری رجعت را به بازگشت نفوس در قوس نزول بعد از قیامت کبری تعبیر می‌‌کند. علامه طباطبایی سعی می‌کند از طریق تمایز بین موت طبیعی و موت اخترامی از این پدیده دفع امتناع کند. تصویر سید ابوالحسن رفیعی قزوینی با مبانی فلسفه صدرایی او کاملاً سازگار نیست. اما به نظر می‌‌رسد تبیین‌‌های فیض کاشانی و حکیم شاه‌آبادی که ایشان نیز از پیروان حکمت متعالیه‌‌اند، با مبانی صدرایی سازگاری داشته باشد. تصاویر مولی علی نوری و علامه طباطبایی از رجعت که ایشان نیز هر دو صدرایی‌مسلکند با مبانی صدرایی سازگاری دارد. تبیین‌‌های رفیعی قزوینی، فیض کاشانی و حکیم شاه‌آبادی از رجعت حداکثر می‌‌تواند رجعت اولیای خاص خدا -ونه سایران را- تصویر کند.

۱۰. اخلاق عرفانی در مکتب آیت‌الله شاه‌آبادی (ره)

• کارشناسی ارشد
• دانشگاه قم- دانشکده الهیات و معارف اسلامی
• نویسنده: مهدی دیناروند
• استاد راهنما: احمد عابدی ارانی
• استاد مشاور: عسکر دیرباز
• سال دفاع: ۱۳۹۲
• اشاره: این رساله به تبیین نظریه فطرت آیت‌الله شاه‌آبادی پرداخته و به دیدگاه سایر متفکران در این راستا نیز اشاره‌‌ای داشته است. همچنین تلاش شده تا فطری بودن تمام ارکان و اجزاء دین (توحید، معاد، نبوت و امامت، اخلاق و احکام) مبتنی بر نظریه فطرت آیت‌الله شاه‌آبادی (ره) مورد بحث و بررسی قرار گیرد و اثبات شود. همچنین به برخی از نتایج حاصل از این نظریه در حوزه‌‌های گوناگون دین و اخلاق، به‌خصوص عینیت دین و فطرت اشاره شده. در ادامه نگاه و روش خاص ایشان در سیر و سلوک عرفانی با توجه به داستان حضرت خضر (علیه السلام) و حضرت موسی (علیه السلام) مورد بررسی قرار گرفته است.

۱۱. بررسی سیر تحول برهان فطرت در علم کلام امامیه با تأکید بر شبهات معاصر

• کارشناسی ارشد
• دانشگاه قم- دانشکده الهیات و معارف اسلامی
• پدیدآورنده: نرجس لیریایی
• استاد راهنما: زهرا خزاعی راوی
• استاد مشاور: عسکر دیرباز
• سال دفاع: ۱۳۹۱
• اشاره: متکلمان متقدم، عموماً، فطرت را یکی از راه‌‌های عام و همگانی در خداشناسی با رویکرد شهودی مطرح کرده‌‌اند. ولی متلکمان متأخر، خصوصاً آیت‌الله شاه‌‌آبادی ـ رحمه الله ـ برهان بودن آن را نیز مطرح کرده‌‌اند. این برهان با استفاده از یکی از گرایش‌‌های درونی انسان همچون عشق به کمال یا امید به قدرتی برتر هنگام خطر، سامان می‌‌یابد. سپس از طریق تضایف یا اضافی بودن این امور، طرف دیگر آن، که وجود کمال یا قدرت مطلق است نتیجه می‌‌شود؛ و او جز خداوند نیست. لذا لازم است ابتدا امور فطری مورد مداقّه و توجه واقع شوند و ادله وجودشناختی فطرت بررسی شوند.

۱۲. زندگی‌نامه حضرت آیت‌الله‌العظمی میرزا محمدعلی شاه‌آبادی

• کارشناسی (سطح ۲ حوزه)
• مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران
• پدیدآورنده: زهره شاه‌آبادی
• استاد راهنما: آیت‌الله نصرالله شاه‌آبادی
• سال دفاع: ۱۳۸۳
• اشاره: این پایان‌نامه در چهار بخش تنظیم شده است. بخش اول به حیات فردی ایشان، بخش دوم به حیات علمی، بخش سوم، به حیات عملی و اجتماعی و در بخش چهارم و پایانی به معارف برگرفته از مباحث علمی ایشان پرداخته شده است.