منظور از لیلۀ قدر

«إنا انزلناه فی لیلة القدر» در خودِ قرآن معلوم نیست که منظور از «ه» در «انزلناه» چیست. اگر قبلاً صحبت از قرآن کرده بود و بعد گفته بود که او را فلان کرده ،بله؛ می‌گفتیم که قرآن است. بسم الله الرحمن الرحیم انا انزلناهُ، او را، اولاً او چیست؟ ممکن است که به ادلۀ خارجی بفهمیم که بله قرآن است، ولی در خود سوره هم چیزی نیست. اول: بسم الله الرحمن الرحیم از اینجا شروع می‌شود که این «هُ» بالاخره چه چیزی‌ست. دوم: او را، حالا هر چیزی‌ست، در شب قدر نازل کردیم.

دریافت دم دستی این است که در شب قدر، که یکی از شب‌های سال است. سال مثلاً 365 روز است، 364 شب از آن لیلةالقدر نیست و یک شب آن لیلةالقدر است یا سه شب از آن لیلةالقدر است. دریافت عمومی ابتدایی این است که یک شب، دو شب، سه شب و هر چه از این شب‌های سال لیلةالقدر است و قرآن در آن شب فرود آمده است. این ظاهر قضیه است.

می‌خواهند بگویند که نخیر، این لیلةالقدر مراد زمان نیست. اصلاً ممکن است که قرآن در روز نازل شده باشد. شما چه ادعایی داری که قرآن در شب نازل شده است؟ یا ممکن است که در صبح نازل شده باشد که حدیث هم می‌آورد یا در ظهر نازل شده است. توازنی نیست بین نزول قرآن با شب. ایشان می‌خواهند بفرمایند که اولاً هیچ دلیلی بر زمانی‌بودن این قضیه نداریم.

دومین پرسش را ما می‌توانیم بپرسیم. حالا من اضافه می‌کنم که این لیله که لیلةالقدر شد و به دلایل دیگری لیلۀ مبارکه شد، این قَدَریت و مبارکی‌اش از کجا آمد؟ چون لیلةالقدر بود در آن شب قرآن نازل شد یا چون قرآن در آن نازل شد لیلة قدر شد؟ چون لیلۀ مبارکه بود قرآن در آن نازل شد. اگر زمانی باشد یا چون قرآن نازل شد، به اعتبار نزول قرآن مبارک شد.

یک تمثیلی هم اگر بخواهید الآن فرض بفرمایید، من این تمثیل را می‌زنم و جا می‌افتد. این یک اتفاق زمانی‌ست در یک زمانی. این شیء از اینجا آمد به اینجا. این زمان باعث می‌شود، که حالا روز یا شب باشد، اینجا دو تا رکن است: یکی زمان اتفاق این حادثه است، یکی آن چیزی‌ست که این بر او فرود می‌آید. این بر چه چیزی فرود آمد؟ بر این کتاب. در یک زمانی این‌ها فرود آمد. این‌ها را باید از یکدیگر تفکیک کنیم.

نوع مردم حتی از خواص و مفسران و مترجمان نظر ابتدایی آن‌ها این است که لیلةالقدر همان زمان نزول است. آقای شاه‌آبادی می‌خواهند بفرمایند که حتی اگر در زمان نزولش هم که حرف زدی، آن چیزی که بر او فرود آمد، آن چه چیزی بود؟ کسی از این حرفی نمی‌زند. فقط نظرشان جلبِ این شده است که این در فلان شب در ساعت دوِ فلان‌شب فرود آمده است. بسیار خُب، بر چه چیزی نازل شده؟ بحث این است. با این ادله، ایشان می‌خواهند بفرمایند که مراد از لیلةالقدر خودِ شب نیست. زمانی نیست. لیلةالقدر آن چیزی‌ست که قرآن بر او فرود آمده است، نه در او. این ماحصل بحث سوره قدر است.

منبع: مصاحبه با منوچهر صدوقی سها