ریاضت باطل و ریاضت شرعی

اگر شما دارای ملکات فاضله انسانیه باشید، در وقتی آن ملکات صورت شما را انسانی می‌کند که با آن ملکات، بدون اینکه از طریق اعتدال خارج شده باشند، محشور گردید؛ بلکه ملکات در صورتی فاضله است که نفس اماره در آن تصرف نکند و در تشکیل آن، قدم نفس دخیل نباشد؛ بلکه شیخ استاد ما، دام ظله، می‌فرمودند:

« میزان در ریاضت باطل و ریاضت شرعی صحیح، قدم نفس و قدم حق است. اگر سالک به قدم نفس حرکت کرد و ریاضت او برای پیدایش قوای نفسانی و قدرت بر سلطنت آن باشد، ریاضت باطل و سلوک آن منجر به سوءعاقبت می‌شود و دعوی‌های باطله نوعاً از همین اشخاص بروز می‌کند. و اگر سالک به قدم حق سلوک کرد و خداجو شد، ریاضت او حق و شرعی است و حق تعالی از او دستگیری می‌کند. و به نصّ آیه شریفه که می‌فرماید: «وَالَّذينَ جاهَدُوا فينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا»[1] پس کارش به سعادت منجر شده، خودی از او افتد و خودنمایی از او دور گردد.»

و معلوم است کسی که اخلاق حسنۀ خود و ملکات فاضله نفس را به چشم مردم بکشد و ارائه به مردم بدهد، قدمش قدم نفس است و خودبین و خودخواه و خودپرست است. و با خودبینی، خدا خواهی و خدابینی خیالی است خام و امری است باطل و محال. مادامی که مملکت وجود شما از حبّ نفس و حبّ جاه و جلال و شهرت و ریاست به بندگان خدا پر است، نمی‌توان ملکات شما را ملکات فاضله دانست و اخلاق شما را اخلاق الهی شمرد.

منبع: چهل حدیث، امام خمینی (ره)، ح2، ص 45؛ برگرفته از عارف کامل، ص 136-137

[1] و کسانى که در آنچه مربوط به ماست، با تمام وجود تلاش کرده و هیچ‌گاه از ایمان و اطاعت بازنمانده‌اند، قطعاً آنان را به راه‌هایى که به ما منتهى مى‌شود، راهنمایى مى‌کنیم. (سوره عنکبوت، آیه 69)