صیغه‌های معدنی

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ عِزَّتِكَ بِأَعَزِّهَا وَ كُلُّ عِزَّتِكَ عَزِيزَةٌ[1]

عزیز یا به معنای پیرزومند است یا به معنای نیرومند یا فردی که همتا نداشته باشد. و خدای تعالی عزیز است به معنای اول، که پیروز است بر همه اشیا و قاهر است بر آن‌ها […] و عزیز است به معنای دوم، زیرا او واجب‌الوجود فوق بی‌نهایت است به نیرویی بی‌نهایت و در دایره وجود جز او نیرومندی نیست […] بلکه اوست سمیع و بصیر، با عین سمع و بصر ما.

شیخ عارف کامل، شاه‌آبادی که خدا سایه‌اش را بر سر مریدانش مستدام بدارد، گوید:

«سمیع و بصیر از امهات اسما نیستند و به علم الهی در مقام ذات بازمی‌گردند و از علم ذاتی جدا نمی‌شوند مگر هنگامی که به مخلوق‌ها و مظاهر واقع شوند. پس محقق شدن سمیع و بصیر در حق خدای تعالی به عین همان سمع و بصری است که بر مظاهر واقع می‌گردد.»

پس همه مبادی تأثیر، مظاهر قوت و قدرت او می‌باشند و اوست ظاهر و باطن و اول و آخر. و خدای متعال، عزیز است به معنای سوم، یعنی بی‌همتاست؛ زیرا صرف‌الوجود و وجود صرف، دوئیت نمی‌پذیردو تکرار نمی‌شود و هر چه آن را دوباره فرضش کنی، همان خود او خواهد بود، و عزیز بنا بر آنچه شیخ کبیر[2] در انشاءالدوائر نسبت داده شده، از اسمای ذات است.

ولی مقتضای تحقیق آن است که بگوییم: اگر عزیز را به معنای سوم (بی‌همتا) بگیریم، از اسمای ذات است، و اگر به معنای دوم (مبدأ آثار) بگیریم، از اسمای صفات است، و اگر به معنای اول (پیروز) بگیریم، از اسمای افعال خواهد بود. شیخ عارف ما (دام ظله) فرموده:

«آنچه از اسما بر وزن فعول و فعیل باشد از اسمای ذات است، چون دلالت دارد بر آنکه ذات، معدن آن اسم است.»

و ایشان را اصطلاحی بود که می‌فرمود: «صیغه‌های معدنی.»

بنابراین بسیاری از اسما که در تحقیق شیخ کبیر از اسمای صفت و فعل هستند، به نظر شیخ ما شاه‌آبادی (دام ظله) از اسمای ذات خواهند بود.

منبع: شرح دعای سحر، امام خمینی (ره)، ترجمه سید احمد فهری، ص 134؛ متن عربی عبارت امام: ص 278 همان کتاب؛ برگرفته از عارف کامل، ص 143-145

[1] بارالها! از تو سؤال می‌کنم به عزیزترین عزت‌هایت، و همه عزت تو عزیز است.

[2] محی‌الدین عربی، صاحب فصوص‌الحکم